Đại học Hồng Đức

Vai trò Hội đồng trường được trao cho Đảng ủy: Bước chuyển về mô hình quản trị

07/11/2025

PGS.TS Lê Viết Báu, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường

Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị xác định một số đổi mới căn bản trong tổ chức và quản trị giáo dục đại học, trong đó điểm mới đáng chú ý là: “Không tổ chức Hội đồng trường trong các trường đại học công lập, giao chức năng của Hội đồng trường cho Đảng ủy, thực hiện Bí thư Đảng ủy kiêm Hiệu trưởng”.

Chủ trương này thể hiện bước điều chỉnh quan trọng về thể chế, nhằm thống nhất lãnh đạo trong hệ thống chính trị, đồng thời khắc phục tình trạng chồng chéo, hình thức trong hoạt động của Hội đồng trường thời gian qua. Tuy nhiên, đây là một thay đổi lớn, đòi hỏi thiết kế lại cơ chế quản trị đại học công lập sao cho vừa bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, vừa duy trì tinh thần tự chủ, minh bạch và trách nhiệm giải trình được Luật Giáo dục đại học (sửa đổi, 2018) đã khởi xướng.

Bài viết này thể hiện một góc nhìn của tác giả về mô hình quản trị đại học trong thiết chế mới.

$Media\1_hdu_home\FolderFunc\202511\Images/7-20250227034456-e-20251105103308-e.jpg$

PGS.TS. Lê Viết Báu, Chủ tịch Hội đồng trường phát biểu chủ trì phiên họp lần thứ 5, nhiệm kỳ 2024 - 2029

1. Từ kỳ vọng của Luật 34 đến những giới hạn trong thực tiễn

Luật số 34/2018/QH14 được kỳ vọng mở ra thời kỳ tự chủ đại học thực chất, trong đó Hội đồng trường là cơ quan quyền lực cao nhất, đại diện quyền đại diện của chủ sở hữu và các bên có lợi ích liên quan.

Theo luật, Hội đồng trường có quyền quyết định chiến lược, phê duyệt tổ chức – nhân sự, giám sát hoạt động của Hiệu trưởng và chịu trách nhiệm trước cơ quan chủ quản về hiệu quả hoạt động của trường.

Thực tế, một số trường đã phát huy hiệu quả cơ chế này, tăng tính dân chủ, minh bạch và tạo cầu nối với doanh nghiệp, địa phương. Ngay sau khi Luật 34 có hiệu lực, Hội đồng trường Trường Đại học Hồng Đức nhiệm kỳ đã được thành lập. Đến nay, sau 6 năm hoạt động, có thể nói rằng Hội đồng trường đã thực hiện rất tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, góp phần quan trọng trong quá trình phát triển của Nhà trường. Hội đồng trường đã pháp lý hóa các chủ trương, nghị quyết, kết luận của Đảng ủy thành các nghị quyết của Hội đồng trường. Qua 6 năm, Hội đồng trường đã ban hành gần 200 nghị quyết làm cơ sở pháp lý để Hiệu trưởng quản lý, điều hành các hoạt động của Nhà trường, bảo đảm tính tự chủ nhất là tự chủ chuyên mộ học thuật. Mối quan hệ giữa Đảng ủy - Hội đồng trường - Ban Giám hiệu đã được cụ thể hóa trong Quy chế tổ chức hoạt động của Nhà trường, Đảng ủy, Hội đồng trường. Các quy chế này được điều chỉnh, bổ sung qua các giai đoạn phát triển để ngày càng sát hơn với thực tiễn. Chính vì vậy trong quá trình hoạt động, Nhà trường không gặp phải sự chồng chéo, mất sự kết nối để có thể làm chậm quá trình hoạt động.

Tuy nhiên, đa số Hội đồng trường vẫn hoạt động hình thức, quyền lực phân tán, thiếu công cụ giám sát, và chưa thực sự đại diện cho xã hội. Ở nhiều nơi, quyền hạn của Hội đồng trường và Đảng ủy bị chồng lấn, khiến bộ máy quản trị vận hành lúng túng. Sự thiếu chuyên nghiệp trong quản trị và năng lực điều phối hạn chế khiến mô hình chưa đạt kỳ vọng của Luật 34.

2. Chủ trương mới: Lãnh đạo thống nhất, khắc phục chồng chéo

Trên cơ sở tổng kết thực tiễn, Nghị quyết 71-NQ/TW xác định cần thống nhất vai trò lãnh đạo và quản trị trong trường đại học công lập, qua việc giao Đảng ủy đảm nhận chức năng của Hội đồng trường. Cơ chế Bí thư Đảng ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học giúp thu gọn đầu mối lãnh đạo, tạo sự thống nhất trong chỉ đạo – điều hành, tăng hiệu lực thực thi và rút ngắn quy trình ra quyết định.

Tuy nhiên, đổi mới tổ chức không chỉ là “gộp chức năng”, mà còn đòi hỏi tư duy mới về quản trị. Khi Đảng ủy trở thành trung tâm lãnh đạo chiến lược, mô hình này phải được thiết kế sao cho vẫn bảo đảm tính dân chủ, minh bạch và trách nhiệm giải trình xã hội – những yếu tố cốt lõi của một nền giáo dục phục vụ công.

$Media\1_hdu_home\FolderFunc\202511\Images/7-20250629033230-e-20251105104123-e.jpg$

PGS.TS. Lê Viết Báu, Chủ tịch Hội đồng trường phát biểu tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ Trường Đại học Hồng Đức lần thứ VI, nhiệm kỳ 2025 -2030

3. Ba nguy cơ nếu thiếu cơ chế kiểm soát và tham gia xã hội

Việc chuyển giao vai trò từ Hội đồng trường sang Đảng ủy mở ra cơ hội tăng hiệu lực quản trị, nhưng đồng thời cũng cần quản trị tốt 3 rủi ro có thể xảy ra trong tổ chức hoạt động:

Một là, khả năng tập trung quyền lực quá mức. Khi Bí thư Đảng ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học, quyền lãnh đạo và quyền điều hành dễ hội tụ vào một người. Nếu không có cơ chế giám sát nội bộ minh bạch, nguy cơ mất cân bằng quyền lực là điều có thể xảy ra. Để có thể hạn chế nguy cơ này, trước hết cần phân định rõ giữa lãnh đạo – điều hành – giám sát. Ngoài ra cần thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách trong các quyết định của Ban Thường vụ, Ban chấp hành Đảng ủy. Bên cạnh đó nâng cao vai trò, trách nhiệm của Ủy ban ban Kiểm tra Đảng ủy trong việc giám sát người đứng đầu.

Hai là, khả năng suy giảm tính tham gia của xã hội. Khi Hội đồng trường không còn, các đại diện doanh nghiệp, cựu sinh viên, địa phương và người học sẽ không có vị trí chính thức trong cơ cấu quản trị. Điều này có thể khiến nhà trường xa rời nhu cầu thực tiễn, giảm khả năng phản ứng với biến động xã hội. Vì thế, nên có một Hội đồng tư vấn (gồm đại diện các bên liên quan, nhà khoa học, nhà quản lý,...) như một “cầu nối” giúp Đảng ủy và Ban Giám hiệu tiếp nhận phản hồi xã hội, duy trì tính mở và tính phục vụ công.

Ba là, khả năng mờ nhạt trách nhiệm giải trình. Trước đây, Hội đồng trường chịu trách nhiệm báo cáo và giám sát Hiệu trưởng. Khi quyền này chuyển sang Đảng ủy, ngoài quy trình công khai minh bạch – như báo cáo thường niên, kiểm toán nội bộ, hay công bố kết quả đào tạo đã được Bộ giáo dục và Đào tạo quy định thì cần phải có các báo cáo giải trình của Hiệu trưởng về việc thực hiện văn bản chỉ đạo của Đảng ủy (nghị quyết, kết luận, thông báo,...) cũng như việc công khai minh bạch các kết quả hoạt động của Nhà trường thì trách nhiệm giải trình có thể bị suy giảm. Do đó, mô hình mới cần duy trì cơ chế kiểm soát chéo, gắn với các công cụ hiện đại như hệ thống đánh giá KPI, dashboard quản trị, báo cáo định kỳ công khai. Tự chủ không thể tách khỏi trách nhiệm giải trình – đó là nguyên tắc sống còn trong mọi mô hình quản trị đại học. Ngoài ra, vai trò giám sát, phản biện của các tổ chức đoàn thể trong trường cần được đẩy mạnh, thậm chí cần có cơ chế để những nhiệm vụ này được thực thi.

$Media\1_hdu_home\FolderFunc\202506\Images/dsc02017jpg-20250629033835-e.jpg$

Quang cảnh Đại hội Đại biểu Đảng bộ Trường Đại học Hồng Đức lần thứ VI, nhiệm kỳ 2025 -2030

4. Xây dựng mô hình Đảng ủy lãnh đạo vì mục tiêu phục vụ công

Các trường đại học công lập là đơn vị sự nghiệp công, do đó mọi hoạt động phải hướng đến lợi ích xã hội, công bằng và phát triển con người. Khi Đảng ủy đảm nhận vai trò Hội đồng trường, cơ chế mới cần thể hiện rõ đặc trưng “phục vụ công – quản trị mở – trách nhiệm xã hội”. Do vậy, để bảo đảm được điều này, mô hình quản trị cần được bảo đảm sự phân định chức năng nhiệm vụ trong cơ cấu tổ chức quản trị của Nhà trường. Theo đó: (i) Đảng ủy lãnh đạo toàn diện, quyết định chiến lược và giám sát kết quả thực hiện; (ii) Ban Giám hiệu tổ chức thực thi nghị quyết của Đảng ủy, chịu trách nhiệm trực tiếp về chất lượng, hiệu quả và minh bạch; (iii) Ban Kiểm tra Đảng ủy mở rộng chức năng kiểm soát tài chính, nhân sự và chất lượng đào tạo; (iv) các tổ chức đoàn thể giám sát, phản biện. Ngoài ra, tôi cho rằng nên có một hội đồng tư vấn phát triển. Hội đồng này là tập hợp các đối tác xã hội – doanh nghiệp, cựu sinh viên, chính quyền địa phương – để phản biện và định hướng hoạt động gắn với nhu cầu phát triển địa phương, đất nước.

Mô hình này giúp Nhà trường duy trì được sự lãnh đạo thống nhất, nhưng vẫn đảm bảo tính mở, minh bạch và tham gia xã hội - yếu tố cần thiết trong một nền quản trị hiện đại, đặc biệt bảo đảm Đảng lãnh đạo toàn diện – Nhà trường tự chủ – Xã hội đồng hành.

Chủ trương Đảng ủy đảm nhận vai trò Hội đồng trường là một bước chuyển thể chế quan trọng, thể hiện quyết tâm của Đảng trong việc củng cố lãnh đạo thống nhất, khắc phục hình thức và nâng cao hiệu quả quản trị đại học công lập. Nếu được tổ chức bài bản và minh bạch, mô hình này sẽ giúp hệ thống đại học công lập đạt được sự hài hòa giữa lãnh đạo chính trị và tự chủ chuyên môn, đảm bảo ba nguyên tắc nền tảng: Lãnh đạo thống nhất – Tự chủ có trách nhiệm – Phục vụ công.

Một Đảng ủy mạnh, chuyên nghiệp và biết lắng nghe xã hội sẽ là chìa khóa giúp mô hình này thành công, góp phần hiện đại hóa nền giáo dục đại học Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới./.